Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde elektrik üretimi ve ülkenin kendi ihtiyacını kendi üretim kaynaklarından karşılamaya başlaması, 19 yıllık bir geçmişe dayanır.

1994 yılına kadar elektrik ihtiyacının az bir kısmı 1970’lerden kalma, ilkel, motorinle çalışan gaz türbini santrallerden üretilirken, enerji ihtiyacının büyük bir kısmı Güney Kıbrıs’tan karşılanmaktaydı.

1990 yılında Türkiye’nin desteği ile elektrik üretimi için ciddi anlamda adım atıldı ve tamamı Türkiye tarafından karşılanan 125 milyon $’lık yatırımla günün şartlarına göre çağdaş Buhar Türbini Santralı Teknecik bölgesinde kurulmaya başlandı. Tamamlanan ilk ünite 1995 yılında diğeri ise 1996 yıllarında devreye girdi. Santral, iki üniteden oluşmaktadır ve her ünite 60 Megawatt (MW) olup toplam 120 Megawatt gücündedir. Santrallerde yakıt olarak no:6 fuel oil kullanılmaktadır. Buhar Türbini Santralinin devreye girmesiyle Güney Kıbrıs, K.K.T.C.’ye verdiği elektriği 1996 yılı Mart ayında tamamen kesti. Bu tarihten itibaren bu santral, 2003 yılına kadar ülke enerji ihtiyacının çok büyük bir kısmını tek başına karşıladı. Bu amaçla o dönemde hem zaman, hem de üretim açısından % 95’in üzerinde çok yüksek bir emreamadelikle çalıştı.

Toplumun ekonomik olarak gelişmesiyle, gerek işyerleri ve konutların artması, gerekse refah düzeyine bağlı olarak elektrik tüketiminin de artmasıyla süreç içerisinde Buhar Santralı tam kapasiteyle çalışmasına karşın ihtiyacı karşılamaya yeterli olmadı. Çoğu zaman eskimiş ve pahalı üretim yapan gaz türbinleri devreye alınmasına karşın yine de yeterli olmadı, zaman zaman az, bazen çok elektrik kesintileri yaşandı.

2000’li yılların başlarına gelindiğinde sürekli artan elektrik talebi Teknecik’teki iki ünite tarafından tek başına karşılanamaz oldu ve Kiralama ve Hizmet Alımı modeliyle yeni bir santral gündeme geldi. Devlet kontrolünde özel yatırımla Kalecik bölgesinde, Kalecik Elektrik Santralı 2003 yılında 2 ünite ve toplam 35 Megawatt güçle üretime başladı. Bu üretim kapasitesi de bir süre tüketim ihtiyacını gidermede sorunları kısmen çözdü. Ancak, yine yeterli olmadı. Çünkü bu santraller de ihtiyacı karşılamak için yüzde yüz kapasiteyle çalışmak zorunda kalıyor, yedek güç olmaması nedeniyle sorunlar yaşanıyor, bir tek ünitenin bakım/servisi halinde bile kesinti kaçınılmaz oluyordu.

2004 yılında Kıbrıs sorununun çözümü ile ilgili Annan Planı referandum döneminin ardından yapılaşmada yaşanan patlama ve refah düzeyindeki kayda değer iyileşme ile birlikte elektrik tüketiminde tam bir patlama yaşandı. O dönemlerdeki enerji tüketim artışı normal seviyesinin çok üzerinde gerçekleşerek ortalama % 10-12 oldu. Önceden yapılan yatırım planları doğrultusunda kurulan yeni üretim üniteleri ile yeterli kapasite oluşturulurken yedek kapasite ihtiyacı devam etti. Kalecik’te 2005’te iki, 2006’da ise bir olmak üzere 17.5 Megawatt’lık yeni üniteler devreye alındı. Üretimdeki bu yatırımlara paralel olarak iletimde de önemli yatırımlar devam etmesine rağmen özellikle Kalecik Santralı’nda oluşturulan 87.5 Megawatt kapasitenin tüketim merkezlerine iletilmesinde kısmen kısıtlılık meydana gelmiştir. Aşırı talebin neden olduğu bu sorun ise 2008 yılında Teknecik-Geçitkale yüksek gerilim hattının devreye alınması ile aşılmış oldu. 2009 yılında artan talebin karşılanması için Kalecik II sözleşmesi imzalandı ve bu sözleşme ile Kalecik Santralı’na ilave güç artırımı ile 2024 yılına kadar enerji alım garantisi sağlandı. Bu doğrultuda 2009 yılında 17.5 Megawatt’lık bir dizel makine, 2013 yılında da 17.5 Megawatt bir dizel makine ve 8 Megawatt’lık atık ısı buhar kazanları ve buhar türbini ilave edildi. AKSA firmasının taahhüt ettiği enerji miktarını kesintisiz olarak sağlayabilmesine yönelik 2014 yılında 17.5 MW’lık yedek ünitesi devreye alındı. Şu an itibarı ile Kalecik Elektrik Santralı toplam kurulu gücü 8×17.5 Megawatt dizel ve 8 Megawatt buhar türbini olmak üzere toplam; 148 Megawatt’dır. Şu anki alım garantisi ise yıllık 700 milyon kWh’dir.

Ülkenin enerji gelişim planları çerçevesinde 2006 yılında Bakanlar Kurulu’nun aldığı kararla, Türkiye’nin desteğiyle ancak bu kez çoğunluğu KKTC kaynaklarından karşılanacak şekilde yeni bir santral yatırımı gündeme geldi. Hem puant hem baz yükte çalışma yeteneğine sahip 17.5 Megawatt gücünde içten yanmalı motor teknolojisine sahip ve fuel oil ile çalışabilen Dizel Santral üniteleri kurulmasına karar verildi. 2007 yılında 70 Megawatt gücünde ve 32 milyon Euro yatırım bedeli ile 4 dizel makine ünitesi, 2008 yılında da 35 Megawatt güç ve 20 milyon Euro yatırım bedeli ile 2 dizel makine ünitesi ve 2 dizel makine için tüm mekanik, elektrik ve inşaat altyapısı kuruldu.

2015 yılında, KIB-TEK Yönetim Kurulu kararı ile 2008 yılında altyapısı hazırlanmış alana monte edilmek üzere 2 adet 17.5 MW gücünde toplam 35 MW santral tedariki için Wartsila firması ile sözleşme imzalanmıştır. Söz konusu ilave santral projesi yatırım maliyeti 15,665,000 Euro’dur. Temmuz 2015 ayında santralın kurulumu tamamlanmış ve geçici kabulü yapılmıştır. Bu projenin tamamlanması ile Teknecik Dizel Santral Kurulu gücü 140 MW’a ulaşmıştır. 120 MW Buhar Türbinleri ve Serhatköy’de konuşlu bulunan 1 MW’lık Güneş Enerjisi Santralı ile KIB-TEK’e ait santrallerin toplam kurulu gücü; 261 MW’dır.

KKTC kurulu gücü şu anda 409 Megawatt’dır. Yıllar itibarı ile KKTC puant yükü ile enerji miktarında artışlar olmuştur. 1996 yılında puant yük 106 Megawatt iken, 2015 yılında 301 Megawatt olmuştur. 2011 yılında Güney Kıbrıs, Vasiliko Santralı’nda meydana gelen patlama sonucunda enerji sıkıntısına düşmüş ve KKTC’den elektrik enerjisi talep etmiştir. 2011 – 2012 yıllarında KKTC’de mevcut santralların üretiminden, Güney Kıbrıs’a 167,123,000 kWh elektrik enerjisi satılmıştır.

Aşırı talep artışına karşılık yatırımların kesintisiz devam etmesi gerekmektedir. Orta dönem hedefi olarak talebin karşılanması yanında üretim güvenliği için 100 Megawatt’ı aşan yedek kapasiteye ulaşmak ve bu seviyeyi korumak gerekmektedir.